Είναι λογικό όταν η κατάθλιψη στις μέρες μας είναι τόσο συχνή να επιθυμούμε να μάθουμε και τι την προκαλεί. Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός λόγος που να εξηγεί την διαταραχή αυτή.
Οι θεωρίες για τα αίτια της κατάθλιψης μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες: σε αυτές που δίνουν έμφαση στους βιολογικούς παράγοντες, σε αυτές που δίνουν έμφαση στους ψυχολογικούς παράγοντες -και στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε-, και σε αυτούς που δίνουν έμφαση στους κοινωνικούς παράγοντες και στα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας.
Αν και σήμερα γνωρίζουμε πολλά για το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός καταθλιπτικού ατόμου, δυστυχώς δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι αιτία της κατάθλιψης είναι οι μόνο χημικές αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Σίγουρα σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη κατάθλιψης παίζει η αλληλεπίδραση μεταξύ του κόσμου στον οποίο ζούμε, του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε και νοηματοδοτούμε τα πράγματα, και του σώματος μας.
Βιολογικοί παράγοντες
Μη ψυχιατρικές παθήσεις έχουν βρεθεί ότι μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη δευτερογενώς. Αυτές επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το συναίσθημα. Οι παθήσεις αυτές μπορεί είναι η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Επίσης, ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός και νόσος του Cyshing, λοιμώξεις που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα όπως το AIDS και η λοιμώδης μονοπυρήνωση και συστηματικές διαταραχές όπως η αναιμία και ο μεταστατικός καρκίνος είναι κάποιες από αυτές. Φυσικά, το αλκοόλ, το κάπνισμα και τα φάρμακα, όπως η κορτιζόνη, μπορούν να οφείλονται κατά ένα μέρος.
Φυσικά πρέπει να αναφερθούμε στο ρόλο τον νευρομεταβιβαστών, όπως η νοραδρεναλίνη και η σεροτονίνη, οι οποίοι εμπλέκονται ιδιαίτερα στη δημιουργία της κατάθλιψης. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα τα οποία έχουμε στη διάθεση μας αποσκοπούν στο να ανεβάσουν την συγκέντρωση των ουσιών αυτών στον εγκέφαλο.
Γενετικοί παράγοντες
Η έκδοση αυτή αναφέρεται στην βιολογική προδιάθεση. Αν δεχθούμε την άποψη αυτή θα πρέπει να εξετάσουμε αν η κατάθλιψη παρουσιάζεται σε άτομα που είναι συγγενείς, δηλαδή αν πίνει να είναι κληρονομική. Ο κίνδυνος να πάθει κανείς κατάθλιψη όταν έχει στενούς συγγενείς που πάσχουν είναι αυξημένος. Η πιο σοβαρή ένδειξη για αυτό, είναι η θεωρία ότι διάφορα γονίδια εμπλέκονται στην μεταβίβαση χαρακτηριστικών όπως αυτά της προσωπικότητας, των βιολογικών χαρακτηριστικών κ.α., που αυξάνουν την προδιάθεση του ατόμου να πάθει κατάθλιψη. Φυσικά πρέπει να αναφέρουμε τη βιολογική προδιάθεση για κατάθλιψη μπορεί να είναι αποτέλεσμα πρώιμων εμπειριών οι οποίες επηρεάζουν την ανάπτυξη και την ωρίμανση του εγκεφάλου. Εννοείται πως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην καταλήξουμε σε υπεραπλουστεύσεις του τύπου «όλα τα είδη κατάθλιψης είναι κληρονομικά».
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα που σαν παιδιά είχαν ζήσει κάποιο γεγονός σημαντικής απώλειας, όπως ο θάνατος γονιού, χωρισμός γονιών ή κάποιο άλλο τραυματικό συμβάν, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη σαν ενήλικες. Αυτό σημαίνει ότι οι διάφορες εμπειρίες διαμορφώνουν τον εγκέφαλό μας και αυτός είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε όσα συμβαίνουν στο εξωτερικό μας περιβάλλον και σε όσα συμβαίνουν μέσα μας.
Φυσικά υπάρχουν και τα σημαντικά γεγονότα ζωής τα οποία δρουν αργότερα. Τέτοια γεγονότα μπορεί να είναι ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο, μία οικονομική ύφεση ή οι συνθήκες διαμονής, ακόμα και η απώλεια εργασίας ή η μετανάστευση. Αυτοί οι ψυχολογικοί, κοινωνικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο της κατάθλιψης.
Η σκέψη
Τέλος είναι σημαντικό να αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τα καθημερινά μας προβλήματα. Ο τρόπος αυτός φαίνεται να ευνοεί τη δημιουργία κατάθλιψης. Τέτοιες σκέψεις μπορεί να είναι "είμαι βάρος στους άλλους, ποτέ δεν θα τα καταφέρω, θα ήταν καλύτερα αν δεν υπήρχα, οι σχέσεις είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, δεν αντέχω να είμαι μόνος, δεν αντέχω τις συγκρούσεις, δεν κάνω αυτό που θέλω". Κάποιοι άνθρωποι ερμηνεύουν τον κόσμο και τον εαυτό τους, βασιζόμενοι σε κάποιες παραδοχές και πεποιθήσεις που δεν είναι λειτουργικές, και τελικά έχουν σαν αποτέλεσμα να "παρερμηνεύουν" και να παραμορφώνουν την εικόνα του εαυτού τους και του κόσμου αντί να την ερμηνεύουν.
Βάσει των παραγόντων αυτών, δημιουργήθηκε μία μορφή ψυχοθεραπείας, η Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία, η οποία προσπαθεί να "διορθώσει" τα λάθη στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και να βοηθήσει έναν καταθλιπτικό ασθενή να αξιολογήσει πιο αντικειμενικά τη ζωή και την πραγματικότητα. Η φαρμακευτική αγωγή είναι πολλές φορές απαραίτητη και πολύ αποτελεσματική.
Πηγές:
Gilbrt, P. (2009), Overcoming Depression: A self- help guide using Cognitive Behavioural Techniques
Σκαπινάκης, Π. (2004), Αίτια της κατάθλιψης