Η θεραπεία συμπεριφοράς βασίζεται στις αρχές της θεωρίας της μάθησης
Η βασική αρχή αυτής της θεραπείας είναι ότι η δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει χωρίς να αναζητηθούν να υποκείμενα αίτιά της. Τα συμπτώματα της συμπεριφοράς αντιμετωπίζονται αυτά καθαυτά και όχι ως συμπτώματα βαθύτερου προβλήματος.
Η θεραπεία συμπεριφοράς βασίζεται στις αρχές της θεωρίας της μάθησης, δηλαδή στη συντελεστική και στην κλασική εξάρτηση. Η συντελεστική εξάρτηση βασίζεται στην υπόθεση ότι η συμπεριφορά διαμορφώνεται από τις συνέπειές της, μια συμπεριφορά που οδηγεί σε θετική ενίσχυση αυξάνεται, μια συμπεριφορά που οδηγεί σε τιμωρία ελαττώνεται και μια συμπεριφορά που δεν οδηγεί σε τίποτα από τα δύο εξαλείφεται. Η κλασική εξάρτηση βασίζεται στην υπόθεση ότι η συμπεριφορά διαμορφώνεται βάσει της σύζευξης ή της αποσύζευξής της με ερεθίσματα που προκαλούν άγχος. Όπως οι σκύλοι του Ivan Pavlov είχαν δημιουργήσει το εξαρτημένο αντανακλαστικό να βγάζουν σάλιο ακούγοντας τον ήχο ενός κουδουνιού, ο οποίος είχε συνδεθεί με το κρέας, έτσι και ένας άνθρωπος μπορεί να έχει ως εξαρτημένο αντανακλαστικό να αισθάνεται φόβο σε κανονικά ουδέτερες καταστάσεις που έχουν όμως συνδεθεί με άγχος. Εφόσον η κατάσταση αποσυνδεθεί από το άγχος, οι αποφευκτικές και αγχώδεiς συμπεριφορές θα εξασθενήσουν.
Η θεραπεία συμπεριφοράς θεωρείται αποτελεσματικότερη για τις σαφώς περιγραμμένες και απομονώσιμες δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές (π.χ. φοβίες καταναγκασμοί, υπερφαγία, κάπνισμα, τραυλισμός και σεξουαλικές δυσλειτουργίες). Επίσης, οι αντιμετώπιση καταστάσεων που μπορεί να επηρεάζονται έντονα από ψυχολογικούς παράγοντες (π.χ. υπέρταση, άσθμα, πόνος και αϋπνία), για την επαγωγή χαλάρωσης και την εξασθένηση των στρες που τις επιδεινώνουν.